Handtekeningen spreken:

Het grote romantische gebaar van Stefan Askenase.

De beheerste stem van Anton Dermota.

Nan Merriman heeft een lange adem.

Marie-Thérèse Fourneau speelt klavier. Haar handtekening is als een toetsenbord. Haar Debussy is transparant.

Carl Garaguly is een dirigent met temperament.

Het spel van Cor de Groot is een afwisseling van gevoelige fijnheid en grote momenten.

Theo Bruins is modern en veeleisend.

Het Gelders Orkest bespeelde ook Concertgebouw 'De Vereniging' in Nijmegen. Leo Pappenheim dirigeerde er vaak. De altzangeres Aafje Heynis kwam daar de "Rapsodie voor alt, mannenkoor en orkest" van Johannes Brahms zingen, en de "Kindertotenlieder" van Gustav Mahler, met het orkest onder leiding van Leo Pappenheim die tot 1961 voor het orkest stond. Jack van de Zand dirigeerde het Nijmeegs Mannenkoor.
Dit concert vond plaats op 11 december 1959.

Pianisten, Violisten,
Dirigenten

In 'Musis' traden de kunstenaars van dat tijdperk op. Pianisten: Marie-Thérèse Fourneau, Clara Haskil, Cor de Groot, Theo Bruins, Hans Henkemans, Bela Siki, Jan Smeterlin en Stefan Askenase. Zangeressen: Nan Merriman en Wilhelmina Matthès. Nan Merriman zong samen met Anton Dermota in 'Das Lied von der Erde' van Gustav Mahler, gedirigeerrd door Carl Garaguly, die na de onvrede met dirigent Jan Out, vaste dirigent was geworden.

Stefan Askenase	Clara Haskil speelt Scarlatti.
Carl Caraguly	Jan Out toen hij 2e dirigent was van het Residentie Orkest.
Johanna Martzy	Merle Oberon en Cornel Wilde staan op de cover van Deutsche Grammophon LPE 17031
Musis Sacrum	Marie-Thérèse Fourneau
Cor de Groot	De foto van de Philips 2-snelheden grammofoon HX301A is afkomstig uit het jubileumboek "PHILIPS HONDERD", Eindhoven, mei 1991, en werd door mij ingekleurd.

ULO Parkstraat

Voordat ik naar het Thorbecke Lyceum ging, volgde ik de eerste en de tweede klas van de "School met den Bijbel" voor ULO, Parkstraat 61, die - zo vermoed ik - pas later Christelijke Mulo ‘Molenbeke’ werd genoemd. In mijn tijd was het in ieder geval geen MULO, hoewel het onderwijs toch redelijk uitgebreid en op niveau was.

Daar werd onder meer les gegeven door Nel Benschop die Frans gaf. Tante Nel noemden we haar. Toen ze eens op vakantie naar Frankrijk reisde, maakte ze speciaal voor mij een foto van het graf van Frederic Chopin op de grote begraafplaats Père Lachaise waar veel groten uit de geschiedenis begraven liggen.

Mijn verzoek had te maken met het feit dat ik in het Luxor Theater in 1953 de al in 1945 uitgebrachte film 'A Song To Remember' met Merle Oberon en Cornel Wilde had gezien. Als 12-jarige was ik zeer onder de indruk van "A Song to Remember", vooral van het kordate optreden van Chopin die tijdens een diner niet voor de onverwacht verschijnende Russische gouverneur - die door de Russische tsaar was aangesteld om over Polen en de Polen te heersen - wenste te spelen. Chopin stond op en riep vanachter de vleugel "I do not play for Russian butchers" en hij verliet demonstratief de zaal met de dinerende hoogwaardigheidsbekleders en adelijke lieden die heulden met de bezetter. Dat maakte dat hij moest vluchten. De film leerde me dat je voor je land op moest komen en voor de vrijheid moest strijden en dat je die te allen tijde moet verdedigen en niet door anderen moet laten afnemen.

De film is natuurlijk kitsch, maar laat tegelijkertijd zeer hoge filmkunst zien: cameravoering, beeldritme, montage, perfecte storytelling. Mocht u de film in uw bezit hebben dan kunt u de scene zien die ik bedoel. Hij begint vanaf de 16e minuut. Dat is de scene van Chopin's optreden voor het hoge gezelschap. Maar eerst zien we de lakeien die de schalen met wild zwijn, eend en fasant op de stromen en het metrum van de muziek binnenbrengen en opdienen. Als die Spaans-talige versie niet meer te zien is, zoek dan op YouTube op "a song to remember".

Grammofoonplatenzaken

Een foto uit 2008 van het pand waar in de jaren vijftig en zestig de pianohandel met grammofoonplatenafdeling van Kettner & Duwaer gevestigd was.

De mooie zwart-gouden sticker van Radio te Kaat in de stijl die door veel platenzaken in vele steden werd gebruikt.

Van Daalen Bros

Onze buurman was Peter Raadsen en hij werkte bij Van Daalen Bros, gevestigd aan het einde van de Looierstraat. De winkel had ook een ingang aan de kant van het Velperplein op nr. 8. Hij en zijn vrouw Betty waren fervente muziekliefhebbers. Peter leende aan mijn vader de Philips-uitgave van de complete opera Porgy and Bess. Mijn vader had een personeelsdag georganiseerd om de opera te gaan zien en horen in Carré in Amsterdam. Dus moest van tevoren kennisgemaakt worden met het werk. Ik was toen vijftien, maar mocht jammergenoeg niet mee.

Buizenversterker

Nadat ik eerst zelf een zeer primitieve ontvanger had gebouwd bestaande uit een spoel (draad gewonden om een kartonnen koker), een scheermesje, een veiligheidsspeld en een potloodstift, waarmee je 's nachts Radio Warsaw (Warsawa) met als vaste prik Chopin's Scherzo No. 3 kon horen gespeeld door Withold Malcuzynski, en de prachtige strijkers opving van de Arabische orkesten die op het Baalbek Festival in Libanon de mysterieuze arabische klassieke muziek speelden, bouwde ik zelf een buizenversterker aan de hand van een schema van De Muiderkring (Amroh) met een ECC83 en een EL84, inklusief smoorspoel en oranje ekleurde trafo's.

Via de draadomroep van de PTT luisterden we naar Chris Howland die op woensdagavond zijn platenprogramma presenteerde. En er was het Berlijnse cabaretgezelschap van de Insulaner (Der Insulaner verliert die Ruhe nicht).
Later kreeg ik een buizenversterker met externe voeding die mijn oom gebouwd had. Met grote pijlknoppen. Hij bouwde in die jaren bandrecorders waarvan de koppen door hem zelf gefabriceerd werden.

Toen ik eens bij mijn oom en tante ging logeren had m'n oom een draaitafel gebouwd van een door hem zelf gedraaid plateau met Ortofon-arm en element. Het plateau werd via een lange katoenen draad aangedreven. In zijn werkruimte stond een luidsprekerkast, een basreflex-kast, van grenen hout, met een dubbelkonus-luidspreker van Philips en een rechthoekige poort, zoals basreflexbehuizingen toen gebouwd werden. Hij draaide een 45-toeren plaatje van Telefunken en dat heette 'In der Bar nebenan'. Ik stond versteld van het realisme waarmee het trio - pianist, drummer en bas - werd weergegeven.

Als scholier maakte ik ook bij Van Daalen Bros in 1956 al speciale demonstraties mee. Onder andere van de grote Philips-systemen met de 9710 M en twee satellieten voor het hoog. De bron was de automatische platenspeler AG 1003 (rechts onderaan in de advertentie) met een soortgelijke arm als op mijneenvoudige draaitafel, maar met een verbeterd element. De buizenversterker had een toonregeling die gevisualiseerd werd door middel van draadjes.

Ik herinner me nog de donkerkleurige uitvoering van Tsjaikovski's 2e pianoconcert door Shura Cherkassky op een wollig-warm-getimbreerde DGG-opname en meteen ging ik met de heren in de clinch. Het klonk naar mijn mening niet transparant genoeg. Ik had per slot van rekening pianoles (wat overigens geen succes was; ik improviseerde liever), bezocht zo jong als ik was concerten in Musis, had meegezongen in de Matthäus Passion en had de installatie van mijn oom gehoord. Het lag overigens niet aan de Philips boxen. Dat geluid was voor die tijd niet slecht.

Later - eind jaren zestig - hoorde ik soortgelijke weergevers in Amsterdam als we de Phonobar bezochten, de Phonobar van Otto van Inge en zijn vrouw Pops. De boxen stonden op de luifel die boven de bar was aangebracht. De jazz die daar gedraaid werd kwam welluidend en realistisch uit de Philips-kasten boven je hoofd en vulde de ruimte: Miles Davis, Thelonious Monk, Bud Powell, Clark Terry, Stan Getz, Charley Byrd, Bill Evans, Charlie Mingus, Gerry Mulligan, Art Farmer, Art Blakey, Chet Baker - al die Philips, Columbia, Prestige, Blue Note, etc. labels. En natuurlijk Oscar Brown Jr. "Dat Dere".

Zie ook De Phonobar in Amsterdam.

Dat was in een tijd dat je voor het Beethoven's 4e Pianoconcert gespeeld door Wilhelm Kempff en Paul van Kempen op een 25 cm Lp van DGG wel even Fl. 25 moest neertellen, evenveel als voor een mooie Dacora Achromat camera, een fototoestel met uitschuifbare cylinder. Dat zag er luxe uit en gaf de camera de allure van een veel duurder apparaat. Ik kocht zo'n toestel van het geld dat ik als scholier van 14 verdiende door op zaterdagmiddagen in de bakkerij van Banketbakkerij Slot aan de Roggestraat te werken.

Adrian Aeschbacher, die solist in het Grieg concert was, speelde een prachtige cadens. Ook Fl 25,00.

Verder dan de 25cm-kategorie van DGG kwam ik als het om klassiek ging aanvankelijk niet. Zulke bedragen waren door mij slechts zelden op te brengen. En voor jazz LP's gold hetzelfde, al waren die toch wel wat goedkoper. Er waren nog andere dingen in het leven dan alleen maar muziek en apparatuur.

I grew up in the city of Arnhem known from the fierce fighting in World War II depicted in the movie 'A Bridge too Far'. Arnhem is the capital of the Dutch province of Guelders.

When in sixth grade I bought an old portable wind up gramophone from a classmate for just DFL 2.50, which was a substantial sum at the time, at least for me. With this HMV 101 he supplied the records he had. One with a lady singer crooning 'Oh you crazy moon'. Well, this gramophone was very dear to me. I used to play a record or two before going to sleep at night.

As the sound was rather 'thin' and shrill, my uncle (who was a radio technician) modified the old gramophone by building in an electrical motor and he mounted a light weight tonearm in place of the heavy, chrome tubular arm.

The gramophone was now a turntable. Yet it was only suitable for 78 RPM shellac records of course. The rectangular body of the cartridge was filled with a greasy substance to dampen resonances. It had a very thick sapphire which had an extremely high tip mass. But who cared. The cartridge was connected to an old valve radio. The sound was dynamic and tangible when listening to Alexander Brailowsky playing Chopin's Barcarolle Op. 61 on Polydor 35014. And the brass section of the Berlin Philharmonic Orchestra in the compelling Liszt recording of Mazeppa conducted by Oscar Fried was stunning. The HMV discs of Glenn Miller and the popular records of those days were also a joy to listen to: Jo Stafford (Thank you for calling), Frankie Lane and Guy Mitchel, to mention a few.

One day my mother told me that for the performance of Bach's St. Matthew Passion boys were asked to sing in the boys choir. The performances were to be led by composer, musicologist and conductor Hans Brandts Buys, the well known Dutch Bach expert. Arnhem's concert hall 'Musis Sacrum' meaning "dedicated to the muse (music)" and which is a large replica of the 'Kleine Zaal' (small auditorium) of the Amsterdam Concertgebouw. Three performances would be given of St. Matthew's Passion. The third was a more authentic rendering because of the smaller orchestra and chorusses. Singing in Bach's Matthew Passion was quite an experience. As we only sang in the first part, for first night of the performance seats were kept free for the boys who then could attend the second part. This experience evantually led to the creation by me of a page about the performance conducted by Willem Mengelberg which was recorded on Palm Sunday, 1939 Willem Mengelberg, Bach and the Philips-Miller Recording System.

 

Many artists came to Arnhem to give concerts and recitals in Musis Sacrum. Of the pianists there were Marie-Thérèse Fourneau playing Debussy; Clara Haskil with Schumann and Scarlatti; Cor de Groot playing Rachmaninoff and Beethoven; pianist Theo Bruins played the modern repertory; Hans Henkemans played Mozart and Debussy; Bela Siki and Stefan Askenase both gave recitals playing music of Chopin.

Clara Haskil was marked by her ilness. I was too young to grasp the meaning of her Scarlatti.
Stefan Askenase always took a deep and large bow and his long gray hair almost touched the ground so it seemed. With a firm swing he brought his hair back to its original position.

Of the singers there were Nan Merriman and Wilhelmina Matthès. Nan Merriman sang together with Anton Dermota in 'Das Lied von der Erde' (Gustav Mahler, Song of the Earth), conducted by Carl Garaguly.
Also young violinist Johanna Martzy performed there Brahms's Violin Concerto.

There were a few record shops in Arnhem which also played a significant role in my musical education. It was there were I listened to Vladimir Horowitz and Withold Malcuzynski both playing Rachmaninoff's Third Concerto on His Master's Voice and Columbia respectively. It was there were I bought the Grieg Piano Concerto performed by Adrian Aeschbacher and Beethoven's 4th by Wilhelm Kempff with conductor Paul van Kempen. There I first came into contact with the cheap Deccas in the ACL series and with Don Gabor's
Remington Records to which I have dedicated an entire site.