Intermarco de la Mar 1970-1972

Reclame Adviesbureau Weesperstraat 75 Amsterdam

Metropool, het grote pand aan de Weesperstraat huisvestte diverse ondernemingen. Op de begane grond, rechts van de hoofdingang, had IBM een vestiging waar grote, snel heen en weer draaiende spoelen tape, de data doorgaven aan computers die bijvoorbeeld de salaris-administratie van een onderneming verwerkten, of bijvoorbeeld de data van een onderzoek in kaart brachten.

Links van de ingang was kopiëerbedrijf Multicopy gevestigd. Helemaal links in het donker gekleurde gedeelte, op de hoek, was een kantoor van de ABN Bank (in 1991 gefuseerd met AMRO).

Vlak daarvoor was een kleinere ingang met nummer 63. Die gaf toegang tot onder meer Drukwerk-adviesbureau Mundoprint dat geleid werd door directeur H.C.M. van den Ende en adjunct H.E.M. Suèr.

Ontwerp Mundoprint. Tekst Rudolf Bruil.

De foto van het gebouw Metropool is uit 2008. Begin jaren '70 was de Weesperstraat een langgerekte zandwoestijn waarin de betonnen caissons van de metrolijn gebouwd en langzaam ingegraven werden. Dat zagen we als we uit het raam keken. De rijbanen waren provisorisch daarnaast aangelegd.

 

PSYCHOLOGISCHE TEST

In de jaren '70 en '80 werkte ik in de reclame. In het begin als copywriter bij reclamebureau Intermarco De La Mar. In januari 1970 werd ik aangesteld na eerst door de heer Bierens de Haan, een neef van de befaamde dierpsycholoog J.A. Bierens de Haan, te zijn getest. Het Psychologisch Adviesbureau Bierens de Haan lag aan de Apollolaan. Daar werd ik door de psycholoog persoonlijk door middel van opdrachten en gesprekken aan de tand gevoeld.

Na het onderzoek werd ik voorgesteld aan account supervisor Pieter Timmerman van Intermarco de la Mar die na de kennismaking en een kort gesprek concludeerde dat ik de kandidaat was die hij zocht. In januari 1970 kreeg ik de baan en de maand daarop stonden de eerste door mij geschreven advertentieteksten in de krant.

 

De plannen van Pieter Timmerman waren daarmee nog niet compleet gerealiseerd. Hij zocht ook een art director voor zijn account-groep; want als je ook institutionele campagnes op kwalitatief hoog niveau wilt ontwikkelen, dan moet je over een compleet creative team kunnen beschikken. Die art director werd Peter Brandsma. Er bleek een goede synergie te zijn tussen Peter en mijzelf die zijn neerslag vond in vele campagnes voor de grote accounts als Philips, Douwe Egberts, de Rijksvoorlichtings Dienst, ICI, en meer.

 

GLOEILAMPEN, RADIO'S EN DE PHILISHAVE

Intermarco de la Mar was oorspronkelijk De la Mar. Het was een van de oudste en belangrijkste reclamebureaus van Nederland en was in 1880 opgericht door Abraham de la Mar. Na de oprichting van Philips Gloeilampenfabrieken in Eindhoven in 1891 werd De la Mar hét reclamebureau van Philips. Vooral de affiches die reclame maakten voor de eerste gloeilampen uit de geschiedenis zijn beroemd.

Vervolgens werden ver voor de Tweede Wereldoorlog de Philips radiotoestellen en vanaf 1930 de eerste grammofoons geproduceerd en door Intermarco geintroduceerd. Intermarco verzorgde ook de introductie van de Philishave, het electrisch scheerapparaat. Het was een vinding van de Amerikaan Colonel Jacob Schick uit 1930 die later verbeterd werd door Remington Rand.

Het electrische scheerapparaat van Philips kreeg een totaal andere mechanische werking die afweek van Schick's gepatenteerde principe. Het ontwerp van Philips had een scheerkop met roterende mesjes en kreeg daardoor een bijzondere vormgeving. De komst van de Philishave werd in 1938 aangekondigd. Het apparaat werd het meest verkochte scheerapparaat ter wereld zo las ik later in het geschiedenisboek "Philips 100" uit 1981.

Een bureau waar Philips ook mee werkte was het door Francis Elvinger in 1923 opgerichte 'Elvinger' in Parijs. Het was Philips, die aan De la Mar en aan Elvinger voorstelde om de Philips-reclame wereldwijd te gaan verzorgen. Zo ontstond het Intermarco netwerk dat ondermeer ook een vestiging in Wenen had.

Lees het boeiende artikel van de hand van Dolf Hell op de site van Ons Amsterdam: Mokumse verleiders.

 

DIRECTEUR A. EMENS

De raad van commissarissen van Intermarco en A. Emens, die sinds 1965 directeur was, wilden het bureau een nieuwe structuur geven met als doel dat er creatief maar vooral ook efficient gewerkt zou worden. De nieuwe organisatie van Intermarco bevatte Unit I, II en III, de gespecialiseerde units TAG en IMAR, en de afdelingen Marketing en Planning, en tenslotte Creative Services and Development.

 

TAG stond voor Technical Advertising Goup. IMAR is de afkorting van Intermarco Marketing and Advertising for Recruitment. Er werd voor alle afdelingen personeel aangetrokken voor specifieke functies. Namen: Theo Strengers, Piet van der Horst. Tako Hoeneveld, Theo Postma, Han Vilé.

Nog meer namen worden er genoemd zoals Fred Canté en Peter Wagner die bij FHV werkten. Met hen werden toen kennelijk gesprekken gevoerd om Intermarco te komen versterken.

Advertentie voor Iduna N.V. -- Vouwblad met de informatie over de deelnemers aan Elektron /71 (georganiseerd tijdens de Firato 1971) met funktie-informatie, plattegrond en poster. De bloem opgebouwd van elektronica onderdelen en componenten, vervaardigd door Ruud van Ritbergen en gefotografeerd door Peter Marcuse. Ontwerp: Peter Brandsma. Tekst: Rudolf Bruil. Druk: Mundoprint. .

 

Peter Brandsma kwam van FHV, Franzen Hey & Veltman, een toonaangevend bureau dat fuseerde met BBD&O. Peter's talent had daar - na de grafische school - een goede scholing gehad. Peter Wagner en Fred Canté beschouwde hij als zijn mentors.

Ongeveer een jaar nadat hij bij Intermarco was komen werken viel hij met werk uit zijn FHV/BBDO-tijd in de prijzen, toegekend door de Art Directors Club Nederland in de categorie advertenties. De jury bestond ondermeer uit Hans Koetsier, Frans Weisz, Harry van den Eerenbeemt, Jeanne Roos (Het Parool) en Theo Strengers (Intermarco). De prijzen werden bekend gemaakt in Ariadne van 15 april, 1971.

De poster (affiche) "De Toekomst is van Jou" werd getekend door Keith Mc Ewan op formaat 60 x 40 cm. Het vormt de achterzijde van het gevouwen informatieblad met de voorlichting over funkties en bedrijven die deelnamen aan Elektron/71 tijdens de Firato 1971.

 

Voorzijde van IMAR brochure. -- Advertentie voor Doornbos, De Brey, Spits & Co.

 

Reclame Express meldde in de editie van 8 juli 1970: Organisatie van Intermarco volledig geherstructureerd. In Revue der Reclame Expres verscheen in de editie van 26 maart 1971 een grote advertentie waarin ook voor de IMAR aandacht werd gevraagd.

"IMAR adviseert bij wervings-activiteiten van o.a. RVD, Philips, Douwe Egberts en Iduna, waarvoor een jong copy/art-team de creatieve uitwerking verzorgt.
Daarnaast actief in gespecialiseerde research projecten.
Voorbeeld 1: Typografisch onderzoek, waaruit duidelijk de invloed kon worden aangetoond van lay-out en letterbeeld van zetadvertenties op de response.
Voorbeeld 2: Onderzoek naar carrièreverwachtingen en sollicitatie-motieven bij 300 hogere en middelbare employées, waarvan de resultaten in april te verwachten zijn. Voor geinteresserden wellicht een goede aanleiding om eens met IMAR kennis te maken."

 

NIEUWE TECHNIEK: FOTOZETSEL

Peter nodigde me vaak uit om tussen de middag bij zijn vrouw Tedje te lunchen. Peter en Tedje woonden in Amsterdam Noord. Een keer nam Peter me ook mee naar een jonge Duitser die op Weteringschans 20 woonde, naast de villa waar Frank Govers heeft gewoond, niet ver van Paradiso. De Duitser had apparatuur in het sousterrain staan waarmee hij fotozetsel voor zijn klanten maakte dat op film werd gezet. Dat was de nieuwe techniek waar we al gauw gebruik van gingen maken.

Het logo van Clichéfabriek Jos Neve is een gestyleerde J en N. Neve was in die jaren dé leverancier voor cliché's en zetsels, en wat al niet. Ik citeer de beschrijving van Van de Poel Repro: "Bij de traditionele boekdruk (hoogdruk) werd alle tekst nog steeds gedrukt van loden letters en alle afbeeldingen van zinken of koperen clichés, die bij elkaar in een raam op een drukpers werden gezet." Dat was in die tijd zeker geldend voor wat de dagblad-advertenties betreft. Meer over Jos Neve.

 

Advertentie uit de serie voor de werving van productiemedewerkers die in wisselende diensten werken.

 

AL OF NIET TAPIJTGERECHTIGD

Ondanks de moderne, gestroomlijnde aanpak werd tegelijkertijd sterk hiërarchisch gedacht. Bepaalde funkties werden hoger gewaardeerd en daarom hoger ingeschaald dan andere. Niet in elke werkkamer lag daarom vaste vloerbedekking. Zo kwam het dat tijdens een interne verhuizing de werklui van de tapijtleverancier met oplosmiddel het kamerbreed tapijt in je toekomstige werkkamer kwamen verwijderden en er op de vloer weer linoleum lag. Je was dan niet tapijtgerechtigd.

 

Dat toendertijd niet iedereen een moderne opvatting had over samenleven bleek ook uit het volgende voorval. Een unit had een mooie en succesvolle campagne gemaakt voor de Gist- en Spiritusfabrieken in Delft als ik het goed heb. De account-superviser had aan de opdrachtgever gevraagd of die als verrassing en waardering een doos met 6 flessen jenever op zou kunnen sturen voor de leden van zijn Unit. Dat werd toegezegd.

 

Toen een paar dagen daarna nog niets ontvangen was belde de account-supervisor de fabriek. In het telefoongesprek werd hem bevestigd dat de flessen waren verzonden en bezorgd. De account-supervisor ging op onderzoek uit en kon aanvankelijk niets vinden maar bij een tweede poging vond hij de doos die inderdaad aangekomen was. De flessen stonden echter niet in het magazijn te wachten maar in de achterbak van de auto van een van de bestuursleden die eigen plannen had.

Advertentie voor het Groot-Ziekenhuis te 's Hertogenbosch. -- Advertentie voor Technisch Specialist bij de Landmacht.

 

1X IN DE MAAND HET PHILIPS JOURNAAL

Gedurende een aantal maanden reisde ik éénmaal in de maand naar Eindhoven om produktie-afdelingen van fabrieken te bezoeken en medewerkers te interviewen over hun werk, de voor en nadelen van de functie en over het werken bij Philips in het bijzonder. Er waren praktisch complete gezinnen die bij Philips werkten. Mannen en vrouwen, moeders en dochters, vaders en zonen. Philips bood als werkgever zekerheid.

De werkomstandigheden waren uiteraard niet altijd optimaal wanneer het bijvoorbeeld werk betrof waarbij printplaten over het oppervlak van een dampend bad met gloeiend-hete tin werd getrokken. Ook het solderen van componenten op kleinere printboards leverde een harswalm op die de neusslijmviezen en ogen konden irriteren. Dat gold in alle electronicafabrieken van alle merken in binnen- en buitenland in die jaren. Pas met het toenemend gebruik van IC's, dus de miniaturisering door de fabricage van 'integrated circuits', kwam er vanzelf een verbetering in dat werkklimaat.

De teksten die ik schreef werden gecontroleerd door onze correctrice en vervolgens door de opdrachtgever beoordeeld alvorens Peter Brandsma de lay-out ontwierp en de typografie tot in detail bepaalde voor ieder 'Philips Journaal' zoals de titel luidde. Het 'Philips Journaal' verscheen éénmaal in de maand op de achterpagina van het Eindhovens Dagblad. Het was een institutionele campagne. In de journaals konden de produktiemedewerkers "hun Philips" herkennen en het gaf een beeld voor toekomstige werknemers.

FORMELE EN INFORMELE ORGANISATIE

Pieter van Dijk was account-executive van IMAR. Naomi en Therèse waren secretaresses. Rob van Donselaer en zijn collega Möhring waren assistenten. Bij elkaar genomen een aardige club. Eén keer in de maand reden Timmerman, Pieter van Dijk, Peter en ik met de auto naar Eindhoven waar we gebriefd werden over nieuwe opdrachten en waar we onze voorstellen presenteerden. Het waren altijd interessante besprekingen die we als groep in Eindhoven hadden. We zaten dan aan de grote, ovale tafel waaraan ook de vakbond zat tijdens de CAO-onderhandelingen.

Het kwam zelden voor dat een bepaalde opdracht of een briefing op het bureau van de account-executive Pieter van Dijk was blijven liggen. Maar als het eens gebeurde dan moesten we gezeten aan de ovale tafel bekennen dat een bepaald voorstel niet uitgewerkt was. Pieter Timmerman voorzag dat eens en bestelde een mooie slagroomtaart met de letters I-M-A-R in dun chocola er op gedrapeerd. Die haalde hij tevoorschijn bij het begin van de bespreking wanneer de koffie werd geserveerd. Om de stemming te beinvloeden. Dat hadden de functionarissen van Philips best wel in de gaten maar zeiden wijselijk niets.

Deze taktiek werd uiteraard ook besproken toen onze groep weer eens een vergadering had in de kamer van Timmerman die dan begon met te zeggen: "Er is een formele en een informele organisatie..." Dan keek hij naar mij en vervolgde: "Ik weet wel dat jij daar anders over denkt."

Eerlijk gezegd was ik het over de "informele en formele organisatie" zeker met hem eens. Echter het niet doorgeven van een opdracht kon volgens mij niet het label "informeel" dragen. Informeel is iets heel anders.

DE RESTYLING VAN HET PHILIPS WOORD-LOGO

Onze contactpersoon van de Afdeling Personeelszaken was de heer Willems (of Willemse) - als ik me goed herinner. Het was in de tijd dat Philips de oude vette lettering van het logo wilde moderniseren. Daarvoor was het GAD, het General Advertising Department van Philips Eindhoven verantwoordelijk. De restyling kwam uiteraard tijdens een van onze werkbesprekingen ter sprake. Goed beschouwd - zo vertelde de heer Willemse ons - was het probleem dat de letter 'S' uit de toon viel bij de andere letters van het toen gangbare woordmerk. Het letter-alfabet voorzag niet in een alternatief. Daarom werd er voor een nieuwe slanke letter voor het woordmerk gekozen met een 'S' die niet de rondingen had van het toen gangbare logo. Er werd in feite een nieuwe letter 'S' ontworpen waarvan de uiteinden recht waren, zowel boven als onder. Daardoor kreeg het logo een slanke sans serif letter.

Zo werd het logo gecreëerd dat vanaf begin 1970 op alles wat van Philips was prijkte. Het straalde moderniteit uit. De nieuwe aanpak was ook zichtbaar op de labels van de grammofoonplaten in mijn collectie. Maar uiteraard ook in de advertenties van IMAR.

MARKETING-PROEF MET EEN NIEUW SCHEERAPPARAAT

De Philishave was internationaal een groot succes. Desondanks werd begin jaren '70 een proefproject gestart met een electrisch scheerapparaat dat qua werking en vormgeving bij de trend van de shavers van Remington en Braun aansloot. Er werden een aantal van die apparaten geproduceerd en in een klein gebied uitgezet om getest te worden door groepen die zo samengesteld waren dat ze representatief waren voor de gebruikers van electrische scheerapparaten, inclusief de gebruikers van de Philipshave uiteraard. De proef werd aan de hand van verschillende criteria gemeten. Uiteindelijk werd besloten dat Philips zich zou beperken tot de fabricage en verdere ontwikkeling van de Philishave.

 

DE ZEER POPULAIRE PORTABLE RADIO

Een ander bijzonder marketingverhaal dat ons aan de tafel tijdens een bespreking verteld werd betrof een portable radio van Philips die vooral op het platteland van Indonesië en nog een paar aziatische landen zeer populair was. De verkoopcijfers toonden dat aan. De marketingafdeling en de leiding van de fabriek waar de toestellen geproduceerd werden stelden voor om de portable radio een meer eigentijdse stijl te geven en - omdat het toestal nogal groot van formaat was - tegelijkertijd te verkleinen. Dat zou bezitters aanmoedigen (zo was de verwachting) om het oude toestel te vervangen voor het eigentijdse model en tegelijkertijd kon een nieuwe doelgroep aangeboord worden. Zo gezegd, zo gedaan. Er werd een mooie, nieuwe portable radio ontwikkeld.

 

Na enige tijd werd duidelijk dat de verkoopcijfers niet stegen maar behoorlijk daalden. De nieuwe portable bleek vooral op het platteland geen succes. Wat was de oorzaak? Na enig speurwerk kwam die aan het licht. Het oorspronkelijke product werd vooral door boeren gekocht. Het oude apparaat met de ruime afmetingen kon gemakkelijk tussen de hoorns van de karbou geklemd worden. Je had er tijdens het werk weinig omkijken naar terwijl de radio speelde. Het nieuwe model had daarvoor te kleine afmetingen.

 

AUDIO-VISUELE PRESENTATIE

Voor Doornbos, de Brey, Spits & Co / Verenigde Accountantskantoren Dijker & Doornbos maakten Peter en ik twee audio-visuele presentaties. De eerste was een boeiende inleiding over de geschiedenis van de accountancy, beginnend in India aan de Ganges-rivier waar de kaste van de Skandi-nabi de eerste financiëele verslagen maakten van architecten en bouwers, wat later ook in Europa bijvoorbeeld in de Fuggerei van Augsburg praktijk werd. Enzovoort. Uiteindelijk uitkomend bij Doornbos, de Brey, Spits & Co. De leden van de maatschap waren zeer verguld. Toen de presentatie van deze intro in de filmzaal van Intermarco voorbij was werd uitbundig geapplaudiseerd en de accountants zeiden dat ze, vooral gezien het historisch perspectief, niet wisten dat ze zo'n bijzonder beroep hadden.

Het tweede deel van de AV-presentatie behandelde de financiën van de voetbalclub SV Zwolle. Deze presentaties werden door de accountantsfirma vertoond aan groepen aspirant medewerkers en accountants. En wellicht ook aan klanten. De apparatuur, twee Kodak caroussel projectoren en bandrecorder, werd verzorgd door de afdeling waar Peter Denkema werkte. Hij begon later een eigen audio-visuele onderneming.

 

Advertentie voor Vereenigde Accountantskantoren Dijker en Doornbos. -- Advertentie voor Huize Boldershof te Druten. -- En: Brabantse Textielmaatschappij Artex maakt een vakman van u.

PUBLICIS UIT FRANKRIJK

IMAR dat op de bovenste etage (de dakkapellen) de werkkamers had, kreeg in 1971 bezoek van een fransman die uitgezonden was door Publicis in Parijs. Hij zou gedurende een aantal weken kennis maken met het bureau en met de nieuwe struktuur die door direkteur Emens en de bestuurders geimplementeerd was.

Vaak had ik gesprekken met de "franse gezant", een medewerker van dezelfde leeftijd als Peter en ik, eind twintig, begin dertig. Die gesprekken vonden veelal plaats tijdens de lunch, samen met zijn vriendin die hij op de excursie van enkele weken meegenomen had. We wilden uiteraard weten wat zijn missie was.

Het werd langzamerhand duidelijk dat Intermarco overgenomen zou worden door Publicis. Wat er dan met onze groep zou gaan gebeuren was de vraag. De nieuwe struktuur, de werkindeling, die werd langzaamaan gewijzigd. Tenslotte werd IMAR en de naast ons in de gang op de bovenste etage gehuisveste accountgroep opgeheven en werden we ontslagen. Niet alvorens Peter en ik een nieuwe campagne voor KVV-ers (Kort Verband Vrijwilligers) en Technisch Specialist in het leger aan de RVD presenteerden en ook nog eens een verhoging van het budget met 7% binnenhaalden. Maar dat bracht uiteraard geen verandering in onze positie.

 

ONTSLAG

Intermarco had oorspronkelijk 104 medewerkers. In haar uitgave van 24 augustus 1972 meldde Ariadne dat de IMAR werd opgeheven. Dat dit bericht zo laat werd gepubliceerd was mogelijk uit tactische overwegingen want het Creative Team Brandsma-Bruil was per januari van dat jaar al ontslagen. Het ontslag voor nog zo'n 30 medewerkers volgde snel. Velen waren niet gelukkig met de afvloeiing. Zo ook Mieke Polzer - de vrouw van 'Drs. P' (Heinz Polzer). Met haar heb ik een paar maal over 'wat nu' gesproken. Zij was de secretaresse van Theo Strengers en helemaal niet blij met de gang van zaken. Zij was een belangrijke inkomstenbron voor het echtpaar.
Hoe dan ook, we moesten ons melden bij de administratie van de uitkeringsinstantie gevestigd in een souterrain aan de De Lairessestraat.

In januari 1973 meldde Ariadne: De heer Emens gaat Intermarco verlaten. Dat was het gevolg van de fusie. Intermarco was in 1972 door het reclamebureau Publicis aangekocht. Pas recentelijk las ik dat in 1973 Intermarco opgenomen werd in het Farner netwerk in Zürich waardoor Intermarco-Farner werd gecrëeerd. Het is de kern van waaruit de Publicis Group in de loop der jaren ontwikkeld is. De geschiedenis wordt uitgebreid uit de doeken gedaan op Reference for Business. Dan heet het Amsterdamse bureau voortaan Intermarco Nederland B.V.

 

NIEUWE IDEE

De banen lagen niet voor het oprapen. Tijd om voor mezelf te beginnen?
Om over voldoende mankracht te kunnen beschikken wanneer er veel tekst geschreven moest worden voor advertenties die snel aangeleverd konden worden plaatste Timmerman een advertentie waarin een free-lance tekstschrijver werd gevraagd. Op die advertentie reageerde onder meer de journaliste Phia Baruch die al een aantal jaren voor de vakbladen 'Sport en Mode' en 'Het Leerblad' schreef en nog wat ruimte in haar programma had om af en toe specifieke reclameteksten te schrijven. Uiteindelijk bleek Timmerman's plan niet levensvatbaar te zijn omdat er onvoldoende opdrachten waren die naast de creatie van institutionele campagnes op korte termijn verwezenlijkt dienden te worden..
Ondertussen hadden we wel met Phia Baruch kennis gemaakt. Tijdens een restaurantbezoek sprak ze met mij over het nieuw gelanceerde begrip "éducation permanente" dat in allerlei publicaties de volle aandacht kreeg en dat ze met dat gegeven in voorlichting en reclame wilde gaan werken. Dat leidde tot de inschrijving in het register van de Kamer van Koophandel van Reclamebureau Edukatieve Publiciteit.
Dat is het volgende chapiter.

18 september, 2018